၈။ အေမွာင္ေခတ္

ေသြးစြန္းေန႔ရက္မ်ား
ခရစ္ယန္ဘာသာသည္ ေရာမအင္ပါယာတြင္ ႏိုင္ငံေတာ္ဘာသာျဖစ္လာၿပီး မၾကာျမင့္မီ ေပဂန္ဝါဒီ (ခရစ္ယန္မတိုင္မီ တည္ရွိၿပီးဝါဒကို ယုံၾကည္သူ) ဓမၼဆရာမ်ားႏွင့္ ေပဂန္ဝါဒီ ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာတို႔ကို သတ္ပစ္သည္။ ေအဒီ ၆ ရာစုထိ အျပစ္မဲ့ ေပဂန္ဝါဒီ ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာ ကြပ္မ်က္ခံရသည္။ ေပဂန္ဘုရားေက်ာင္း မ်ားစြာကိုလည္း ဖ်က္ဆီးပစ္သည္။ ထိုအခ်ိန္က မတ္ခ္အမည္ရွိ ခရစ္ယန္ ဘုန္း ႀကီးမွာ ေပဂန္ဘုရားေက်ာင္းမ်ားကို ဦးေဆာင္ ဖ်က္ဆီးရာတြင္ နာမည္ အလြန္ ေက်ာ္ခဲ့သည္။ ေအဒီ ၃၅၆ တြင္ ေပဂန္ဘာသာကို ကိုးကြယ္လွ်င္ ေသဒဏ္ ေပးခံရသည္။ ခရစ္ယန္ဝါဒီ သီအိုဒိုဆီ ယပ္စ္ဘုရင္ (ေအဒီ ၄ဝ၈-၄၅ဝ)သည္ ေပဂန္႐ုပ္တုမ်ားႏွင့္ ေဆာ့ကစားသည့္ ကေလးမ်ားကိုပင္ ကြပ္ မ်က္ပစ္ခဲ့သည္။ ခရစ္ယန္သမိုင္းမ်ားအရ ထိုဘုရင္သည္ ခရစ္ယန္အဆုံးအမ အားလုံးကို အတိ အက် လိုက္နာသည္ ဟုဆိုသည္။

ေအဒီ ၄ ရာစုအေစာပိုင္းတြင္ ခရစ္ယန္ဘာသာကို ဆန္႔က်င္သည့္ ေတြးေခၚရွင္ ဆိုပါ႐ိုသည္ ခရစ္ ယန္ဘုန္းႀကီးမ်ား၏ ေတာင္းဆုိမႈေၾကာင့္ ကြပ္မ်က္ ခံရသည္။ အယူသည္း ခရစ္ယန္ဝါဒီ ေရာမ အင္ပိုင္ယာ ကားလ္သည္ ေအဒီ ၇၈၂ တြင္ ခရစ္ဝါဒသို႔ မကူးေျပာင္းလိုသည့္ ဆတ္ဆြန္လူမ်ဳိး ၄၅ဝဝ ကို ေခါင္းျဖတ္ခဲ့သည္။ ေအဒီ ၁၂၃၄ တြင္ ဘုရားေက်ာင္းသို႔ အခြန္မေပးသျဖင့္ ဂ်ာမနီႏိုင္ငံ စေတဒင္ၿမိဳ႕သား လယ္သမား ၅ဝဝဝ မွ ၁ဝဝဝဝ ေလာက္ကို ေအာတင္းနက္စ္ၿမိဳ႕ အနီး၌ ကြပ္မ်က္ ပစ္ခဲ့သည္။

ဟိုက္ပါတီယာ (ေအဒီ ၃၇ဝ-၄၁၅)
အလက္စႁႏၵီယာၿမိဳ႕သူ ဟိုက္ပါတီယာသည္ ကမၻာေက်ာ္ သခ်ၤာ ပါရဂူျဖစ္ၿပီး ဒႆနႏွင့္ နကၡတၱေဗဒ ပညာေက်ာ္လည္း ျဖစ္ သည္။ သူ႔အေဖမွာ သခ်ၤာပညာကို ပို႔ခ်သူ ေက်ာင္းဆရာ ျဖစ္ သည္။ သူ႔အေဖမွာ သူ႔ဆရာပင္ ျဖစ္သည္။ ဟိုက္ပါတီယာ သည္ ေအသင္ႏွင့္ အီတလီၿမိဳ႕မ်ားသို႔ သြားေရာက္ ပညာသင္ ယူခဲ့သည္။ ေအဒီ ၄ဝဝ ေလာက္မွာ အလက္စႁႏၵီယားၿမိဳ႕ရွိ ပေလတိုေက်ာင္း၏ ေက်ာင္းအုပ္ ျဖစ္လာၿပီး ပေလတိုႏွင့္ အရစၥတိုတယ္တို႔၏ ဒႆနပညာဆိုင္ရာ က်မ္းစာမ်ားကို ပို႔ခ် သည္။ အိမ္ေထာင္မျပဳဘဲ အပ်ဳိစင္ဘဝျဖင့္ ေနထိုင္သြားခဲ့ ေၾကာင္း သိရသည္။

ဟိုက္ပါတီယာ၏ သင္ၾကားခ်က္မ်ားသည္ ခရစ္ယန္ဘာသာ ေရးကို ဆန္႔က်င္ေသာေၾကာင့္ ခရစ္ယန္ ဘုန္းႀကီးမ်ား၏ ရန္ၿငိဳးဖြဲ႕ ျခင္းခံရသည္။ သို႔ျဖင့္ ေအဒီ ၄၁၅ မတ္လတြင္ သူမသည္ မိမိေနအိမ္သို႔ ရထားျဖင့္ ျပန္ လာစဥ္ ပီတာအမည္ရွိ ခရစ္ယန္ဘုန္းႀကီး ဦးေဆာင္သည့္ အၾကမ္းဖက္အုပ္စုက သူမ၏ ကိုယ္ေပၚမွ အဝတ္အစားမ်ားကို ဆြဲခြၽတ္ၿပီး ဗလာကိုယ္ခ်ည္းျပဳလ်က္ ဘုရားေက်ာင္း တစ္ခုအတြင္းသို႔ ဆြဲယူ သြားၿပီး ထိုေက်ာင္းထဲတြင္ ခြၽန္ထက္သည့္ မွန္ကြဲ မွန္စမ်ားျဖင့္ ခႏၶာကိုယ္ကို တစ္စစီ ျဖစ္ေအာင္ ဆုတ္ၿဖဲလ်က္ သတ္ျဖတ္လိုက္ၾကသည္။

ဘ႐ူႏို (၁၅၄၈-၁၆ဝဝ)
အီတလီလူမ်ဳိး ေတြးေခၚရွင္ျဖစ္သည္။ ပထမတြင္ ခရစ္ယန္ ဘုန္းႀကီးအျဖစ္ သက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္း ျပဳ သည္။ ၁၅၇၆ ခုနွစ္တြင္ ဘုန္းႀကီးအျဖစ္ကို စြန္႔လႊတ္ လိုက္သည္။ အရပ္တကာလွည့္ၿပီး မိမိ၏ အေတြး အ ေခၚမ်ားကို သင္ၾကားေပးသည္။ ၁၅၈၃ တြင္ တတိယ ဟင္နရီဘုရင္က ၎အား ႏွစ္သက္ၿပီး အဂၤလန္သို႔ ပို႔ခဲ့သည္။ ေအာက္စဖို႔တကၠသိုလ္မွာ ဆရာလုပ္သည္။ ယင္းေနာက္ အမိႏိုင္ငံ (အီတလီ) ဗင္းနစ္ၿမိဳ႕သို႔ ျပန္ လာသည္။

၁၈၅၄ ခုႏွစ္တြင္ ေရးသားခဲ့သည့္ On the Infinite Universe and Worlds အမည္ရွိက်မ္းစာ၌ 'မေရ မတြက္ႏိုင္ေသာ ေနတို႔သည္ တည္ရွိ၏။ မေရမတြက္ ႏိုင္ေသာ ကမၻာတို႔သည္ ယင္းေနမ်ားကို လွည့္ပတ္ေနၾက၏။ ယင္းကမၻာတို႔၌ သက္ရွိတို႔ ေနထုိင္ ၾက၏'ဟု ဆိုခဲ့သည္။ ခရစ္ေတာ္အား ေကာင္းကင္ဘုံႏွင့္ ဆက္စပ္မႈကို ျငင္းဆိုမႈေၾကာင့္ ၁၆၉၂ တြင္ ေရာမၿမိဳ႕ရွိ ခရစ္ယန္ အစြန္းေရာက္အဖြဲ႕ (Inquisition) က ၎အား ေထာင္ခ်သည္။ ခရစ္ယန္ ဘာသာေရးကို ဆန္႔က်င္သည္ဆိုၿပီး ထိုအဖြဲ႕က ၎အား အရွင္လတ္လတ္ မီး႐ိႈ႕ သတ္လိုက္ၾကသည္။

ခ႐ူးဆိတ္စစ္ပြဲမ်ား
ေအဒီ ၁ဝ၉၅ တြင္ ဒုတိယ ပုပ္ရဟန္းမင္း ဥဘန္၏ အမိန္႔ျဖင့္ ခ႐ူးဆိတ္ စစ္ပြဲ ျဖစ္ပြားသည္။ ေအဒီ ၁ဝ၉၈ ခုႏွစ္ ဇန္နဝါရီလအထိ ၿမိဳ႕ေတာ္ ၄ဝ ႏွင့္ ရဲတိုက္ ၂ဝဝ ကို ေအာင္ျမင္သည္။ ေသဆုံးသူ အေရ အတြက္ မသိရ။ တူရကီကို ေအာင္ႏိုင္ၿပီးေနာက္ လူေပါင္း ၆ဝဝဝဝ မွ ၁ဝဝဝဝဝ ထိ ေသဆုံးသည္။ ေအာင္ႏိုင္သူ ေဂ်႐ုဆလင္ၿမိဳ႕သား ခရစ္ ယန္တို႔သည္ တူရကီလူမ်ဳိး ခေလးလူႀကီးမက်န္ လူ ၆ဝဝဝဝ ကို သတ္ပစ္သည္။

ထိုတိုက္ပြဲကို မ်က္စိျဖင့္ ျမင္ေတြ႕ခဲ့ရသူ ခရစ္ယန္သမိုင္းဆရာ အာဘိ႐ႈိက 'ကြပ္မ်က္ခံရသူမ်ားမွာ အလြန္ မ်ားျပား၏။ ေနရာတိုင္းတြင္ လူ႔ခႏၶာကိုယ္မ်ား အပိုင္းအစမ်ား ႀကဲျပန္႔ေန၏။ ၿမိဳ႕လမ္းမ်ားသည္ ကြပ္မ်က္ခံရသူတို႔၏ ေသြးမ်ားျဖင့္ ရဲရဲနီ၏။ ၾကည့္မိသူတိုင္း ေခါင္းျပတ္ ကိုယ္ခႏၶာမ်ား၊ ႏုပ္ႏုပ္စဥ္း ထားသည့္ ကိုယ္မ်ားကိုသာ အရပ္မ်က္ႏွာတိုင္း၌ ေတြ႕ရသျဖင့္ ေၾကာက္ဖြယ္လိလိတည္း။ ေအာင္ႏိုင္ သူမ်ား၏ ကိုယ္ေပၚ၌လည္း ေခါင္းမွေျခထိ ေသြးမ်ားျဖင့္ လိမ္းက်ံ၏။ ေတြ႕မိသူတိုင္း ေခ်ာက္ ခ်ားရ၏။ ဘုရားေက်ာင္းတစ္ခု အတြင္းမွာပင္ လူတစ္ေသာင္းကို သတ္ပစ္သည္ဟု သိရ၏' ဟု ေရးခဲ့သည္။

ခရစ္ယန္သမိုင္းက်မ္းတစ္ေစာင္၌ ေနာက္ႏွစ္ ေႏြရာသီတြင္ ပါလက္စတိုင္း ေျမေနရာအႏံွ႔တြင္ ေသြၫွီ နံ႔ျဖင့္ ညစ္ညမ္းလ်က္ရွိသည္ဆို၏။ ပထမခ႐ူးဆိတ္ စစ္ပြဲတစ္ခုမွာပင္ လူတစ္သန္း ေသေၾက ခဲ့သည္ဆို၏။ ၈-၁၂-၁ဝ၉၉ တြင္ ျဖစ္ပြားသည့္ အာကလုန္စစ္ပြဲတြင္ ယင္းက်မ္းအဆို “ငါတို႔ ဘုရားသခင္ ေယ႐ႈခရစ္၏ အမည္ေတာ္ျဖင့္ (in the name of Our Lord Jesus Christ)” လူ ၂ဝဝ,ဝဝဝ ကို သတ္ပစ္ခဲ့သည္။ ေအဒီ ၁၂ဝ၄၊ ကြန္စတန္တင္လိုပီၿမိဳ႕တြင္ ျဖစ္ပြားသည့္ စတုတၳ ခ႐ူးဆိတ္စစ္ပြဲ၌ အေရအတြက္ မသိရေသာ္လည္း လူေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာ ေသေၾကၾက၏။ ခရစ္ယန္ အမ်ားစုမွာ မူဆလင္တို႔၏ သတ္ျဖတ္ျခင္းကို ခံရသည္။ က်န္ခ႐ူးဆိတ္စစ္ပြဲမ်ားကို အတိအက် မသိရ။ သို႔ေသာ္ ၁၂၉၁ ခုႏွစ္ အကၠန္ၿမိဳ႕ က်ဆုံးခ်ိန္ထိ ျမင့္ျမတ္ရာေျမ (The Holy Land)၊ အာရပ္ႏွင့္ တူရကီ ဧရိယာ အတြင္းမွာပင္ လူေပါင္း သန္း ၂ဝ မွ် ေသေၾကၾကရ၏။

အင္ကြိဇိရွင္း
၁၂၂၉ တြင္ ခ႐ူးဆိတ္စစ္ပြဲ ၿပီးဆုံးၿပီးေနာက္ ၁၂၃၂ တြင္ ႂကြင္းက်န္ေနေသး သို႔မဟုတ္ ပုန္းေအာင္း ေနၾကသည့္ ခရစ္ယန္ မဟုတ္သူ မ်ားကို ကြပ္မ်က္ရန္ Inquisition (ခရစ္ယန္ မဟုတ္သူမ်ားကို ကြပ္မ်က္သည့္ အဖြဲ႕) ကို တည္ေထာင္သည္။ ၁၃၂၄ တြင္ ေနာက္ဆုံး ခ်ာတာ ခရစ္ယန္ဝါဒီ တစ္သန္းမွ်ကို လက္ဝါး ကပ္တိုင္၌ မီးတင္႐ႈိ႕ သတ္ပစ္သည္။

ခရစ္ယန္ဝါဒကို ေဝဖန္သူ ဂြၽန္ဟပ္စ္ (John Huss) သည္ ၁၄၂၅ တြင္ အရွင္လတ္လတ္ မီး႐ႈိ႕ သတ္ခံရသည္။ ေရဖ်န္းခရစ္ယန္ ေခါင္းေဆာင္ မိုက္ကယ္ ဆတၱလာသည္ ေအဒီ ၁၅၂၇ တြင္ ဂ်ာမနီႏိုင္ငံ ႐ိုတင္ဘတ္ၿမိဳ႕၌ မီး႐ႈိ႕သတ္ ခံရသည္။ ရက္အတန္ၾကာၿပီးေနာက္ သူ႔ဇနီးႏွင့္ သူ႔ေနာက္လိုက္ မ်ားကိုလည္း ကြပ္မ်က္ပစ္သည္။ တကၠသိုလ္ ပါေမာကၡ ဘီဟတ္မိုင္ယာ (B.Hubmaier) လည္း ၁၅၃၈ တြင္ မီး႐ႈိ႕သတ္ခံရသည္။ အသက္ ၂၄ ႏွစ္အ႐ြယ္ စေကာ့လူမ်ဳိး အိုက္ဒင္ဘတ္ တကၠသိုလ္ ေက်ာင္းသား ေသာမတ္စ္လည္း ဖန္ဆင္းရွင္ကို မယုံေသာေၾကာင့္ မီး႐ႈိ႕သတ္ခံရသည္။ ပၪၥမ ပုပ္ရဟန္းမင္း ပီယတ္စ္၏အမိန္႔ျဖင့္ ပ႐ိုတက္စတက္ ခရစ္ယန္ဝါဒီ ျပင္သစ္လူမ်ဴိး ၆,ဝဝဝ ကို ေရေမွ်ာ ပစ္လိုက္သည္။

အေမွာင္ေခတ္
၁၇ ရာစုတြင္ ႐ိုမန္ ကက္သိုလစ္ ဘုန္းႀကီးမ်ားက ပ႐ိုတက္စတက္ ေခါင္းေဆာင္ ဂက္စပါဒီ ကိုလီနီ ကို သတ္ပစ္၏။ ယင္း၏ ဦးေခါင္းကို ျဖတ္၊ လက္ကို ျဖတ္၊ ကိုယ္ကို ႏုပ္ ႏုပ္စဥ္းၿပီးေနာက္ ျမစ္ထဲသို႔ ပစ္ခ်လိုက္သည္။ သို႔ေသာ္ ၎သည္ ငါးတို႔၏ အစာပင္ မျဖစ္သင့္ဟု ယူဆၿပီး ရသမွ်ကို ျပန္ဆယ္ယူၿပီး က်ီးကန္းစာ ယင္႐ြဲစာ ေကြၽးပစ္သည္။ ၁၇ ရာစု၌ ကက္သိုလစ္တို႔က ပ႐ိုတက္စတက္ ၃ဝဝဝဝ ကို ဂ်ာမနီႏိုင္ငံ မက္ဒင္ဘတ္ၿမိဳ႕၌ ကြပ္မ်က္ပစ္၏။ ဘုရားေက်ာင္းတိုင္းမွာ အနည္းဆုံး အမ်ဳိးသမီးငါးဆယ္ ေခါင္းျဖတ္ခံရေၾကာင္း၊ အခ်ဳိ႕ ႏို႔စို႔ကေလးမ်ားမွာ ၎တို႔၏ ဝိညာဥ္မဲ့မိခင္မ်ား၏ ႏို႔ကို စို႔လ်က္ရွိေသးေၾကာင္း ကဗ်ာဆရာ ဖရက္ဒရစ္ရွယ္လာက ေရးခဲ့သည္။ ယင္းေခတ္ကို သမိုင္းပညာရွင္မ်ားက ကမၻာ႔ သမိုင္း၏ အေမွာင္ေခတ္ဟု ဆိုၾကသည္။

------------------